Gaziemir’de kurşun üreten bir fabrika yıllarca zehirlerini kendi arazisindeki toprağa gömdüğü ortaya çıktı. Toprak altındaki atıklar zehiri kusmaya başladı. Toprak artık için için yanıyor. Şu anda metruk haldeki zehirlerin gömüldüğü araziden insanlar her gün geçiyor. Türkiye Atom Enerji Kurumu ilk radyasyon tespiti 2007’de yaptı. Raporlara göre, radyasyon, fabrikanın nükleer santrallerde kullanılan nükleer çubukları eritmesiyle oluşmuş. Bu maddelerin Türkiye yasal girişi yok. Üstelik Çevreve Şehircilik Bakanlığı, İzmir Valiliği, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Gaziemir Kaymakamlığı, Gaziemir Belediyesi de durumdan haberdar. Ancak 5 yıldır kılını kıpırdatan olmadı. Yönetmeliklere göre tesis içinde en fazla 6 ton atık bulunabilir. Ancak sadece yer yüzündeki atıkların miktarı binlerce ton. Yeraltınkini ise bilen yok
Tesisin tam adı Aslan Avcı Döküm Sanayi ve Tic. A.Ş. İzmir’deki fabrika, 30 yıldan fazla Gaziemir Aksoy Caddesi üzerinde, şehrin tam göbeğinde kurşun üretimi yaptı. Külçe kurşun elde etmek için ömrünü tamamlamış akü ve hurda kurşun kullanıldı. Fabrikanın 70 dönümden fazla arazisi var. Kaderine terk edilmiş makineler, depolar, asit havuzları... Fabrika 2 yıldır terk edilmiş halde. Burası, Türkiye’nin bilinen ‘ilk’ nükleer çöplüğü ve belgelere göre, fabrikadaki ‘sadece görünen’ tehlikeli atıkları bertarafın bedeli en az 12 milyon lira.
İlk tespit Türkiye Atom Enerjisi (TAEK) tarafından 3 Nisan 2007’de yapıldı. TAEK, fabrikada radyasyonlu cüruf (atık) gömülü alan tespit etti.
17 Haziran 2008’de Çevre ve Orman Müdürlüğü bir depoda 200 ton atık tespit etti. Atıkların bertarafa gönderilmesi istendi. Denetçiler, Temmuz 2008’de tekrar fabrikaya gittiğinde 180 ton tehlikeli atık daha buldu.
TAEK: KARANTİNAYA ALIN
TAEK, 8 Eylül 2008’de Aslan Avcı’ya gönderilen yazıda, fabrikada mayıs, haziran, temmuz ve ağustos’ta yapılan ölçümlerde depolama sahasında, fırınlar bölgesinde, kapalı istif sahasında radyoaktif madde bulaşmış atık tespit edildiği belirtildi. Radyoaktif maddelerin potalarda eritildiği vurgulandı. Radyasyonlu atıkların bulunduğu yerin karantina altına alınması gerektiği anlatıldı.
İzmir Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü yetkilileri 17 Eyül 2008’de fabrikaya yazı yazarak “9-10 Eylül 2008’de fabrikada 90x90x12 metrelik depolanmış atık sahasında radyasyon tespit edildi” dedi. Yazı, Büyükşehir Belediyesine, Gaziemir Kaymakamlığı’a Gaziemir Belediyesi’ne, Gaziemir Sağlık Grup Başkanlığı’na da gönderildi.
TAEK, Kasım 2008’de fabrikaya çevre ve insan sağlığı açısından alınması gereken tedbirleri bir kez daha hatırlattı. Belge Çevre Bakanlığı ile valiliğe de gönderildir. Çevre Bakanlığı Aralık 2008 ile Eylül 2009’de yine fabrikayı denetledi.
Aslan Avcı’nın iç yazışmaları da vahimdi. Teknik Müdür Özgür Yarcı’nın Genel Müdür Hadi Gedik’e gönderdiği mail’lerde radyasyon içeren tehlikeli atıkların İZAYDAŞ’a gönderilmesi durumunda maliyetin 12 milyon lira olacağını, eğer Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi’ne (CNAM) gönderilirse maliyetin daha da artacağını belirtiyordu.
2012’nin son ayı itibariyle fabrikanın durumunu tüm yetkili kurumların biliyor olmasına rağmen bugüne kadar radyoaktif çöple ilgili hiçbir işlem yapılmadı. Fabrikanın sahibi Hasan Avcı, 4-5 yıl önce öldü. Bölge sakinlerinin ifadelerine göre, arazi el altından satılmak isteniyor, iddiaya göre araziyi TOKİ alacak.
NÜKLEER SANTRAL KAYNAKLI
İç yazışmalardan radyasyonlu atık numunelerinin TAEK’e bağlı CNAM’a gönderildiği anlaşılıyor. Burada yapılan incelemede radyasyon tespit edilen malzemelerin artık bir atık sınıfında değil, ‘radyoaktif kaynak’ olduğu ve malzemelerin Türkiye’de bulunmadığı belirleniyor. Radyasyonun ‘Europium 152’ adı verilen bir malzemeden bulaşmış olabileceğini tespit eden CNAM, bu malzemenin de ancak nükleer santrallardaki nükleer çubuklardan bulaşabileceğini belirtiyor. Ayrıca Europuim 152 adı verilen malzemenin Türkiye’ye yasal girişinin olmadığı da açıkca ifade ediliyor.
ALETLER SİNYAL VERİYOR
Fabrikada atıkların bulunduğu yerlerde radyasyon aletleri sinyal veriyor. Akü ve kurşun kalıntıları rüzgârla etrafa savruluyor. Toprağa gömülü atıkların bulunduğu bazı noktalardan da radyasyon sinyalleri alındı. Fabrika içinde görünen atıkların toplam miktarının 100 bin tonun üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Gömülü atığın miktarı ise bilinmiyor.
Arazinin dışı tel örgülerle çevrilmiş ancak çoğu işlevsiz. Çocuklar fabrikanın yakınlarındaki okullarına gidebilmek için zehirli atıkların bulunduğu yoldan geçiyor. İçin için yanan topraktan çok ağır bir koku yükseliyor.