Sıfır Atık Yönetmeliğinin amacı; bina ve yerleşkelerde atık biriktirme ekipmanlarının yerleştirilmesi, oluşan/oluşabilecek tehlikeli, tehlikesiz ve ambalaj atıklarının uygun ekipmanlar da biriktirilmesi, atık alanlarında depolanması, lisanslı firmalara gönderilmesi, atık kayıtlarının tutulması ve sıfır atık bilgi sistemine gerekli bilgi ve belgelerin girişleri yapılarak temel seviye sıfır atık belgesinin alınmasıdır.
Bina ve yerleşkelerde oluşan/oluşabilecek atık türlerine göre uygun ekipmanların yerleştirilmesi gerekir. Bu ekipmanlar da atık türlerine göre ayrı ayrı veya geri kazanılabilir atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirme yapılabilir. Atıkların biriktirileceği ekipmanların özellikleri aşağıda yer almaktadır;
Kağıt, plastik, cam ve metal gibi geri kazanılabilir atıklar bir arada biriktirilecekse mavi renkli atık kutuları kullanılır.
Sıfır Atık Yönetmeliğinde atıkların biriktirileceği ekipmanlara ilişkin açıklayıcı örnekler bulunmaktadır.
NOT-1: Ekipman renkleri, ekipman bu renkte teşkil edilerek veya ekipmanın üzerine ilgili renkte etiket yapıştırılarak veya giydirme yapılarak da belirtilebilir.
Sıfır Atık Yönetim Sisteminin Kurulması ve Toplama Sistemine İlişkin Esaslar
Sıfır Atık Yönetim Sistemini Kurma Yükümlülüğü
Ortak bir yönetimi olan alışveriş merkezleri, iş merkezleri, terminaller gibi yerlerde tüm bina ve yerleşkeyi kapsayacak şekilde sıfır atık yönetim sistemine geçiş planlaması yapılır. Yapılan planlama doğrultusunda alan içerisindeki tüm kurum, kuruluş ve işletmeleri kapsayacak şekilde yönetimin koordinasyonunda sıfır atık yönetim sistemi kurularak eş zamanlı uygulamaya geçilir. Tüm kurum, kuruluş ve işletmeler bu plana dâhil olmak zorundadır.
Ortak bir yönetimi olmayan, ancak aynı bina veya yerleşke içerisinde bulunan kurum, kuruluş, işletmeler sıfır atık yönetim sisteminin kurulması konusunda ortak hareket edebilirler.
Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması ve Biriktirme Ekipmanlarının Özellikleri
1. Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında; evlerden ya da içerik veya yapısal olarak benzer olan ticari, endüstriyel işletmeler ile kurumlardan kaynaklanan tehlikesiz nitelikteki geri kazanılabilir kağıt, cam, metal, plastik atıklar diğer atıklardan farklı biriktirme ekipmanında biriktirilir ve ayrı olarak toplanır. Kağıt, cam, metal ve plastik atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirilebileceği gibi malzeme cinslerine göre ayrı biriktirme de yapılabilir.
2. Atık pil, bitkisel atık yağ, atık elektrikli ve elektronik eşya ile diğer geri kazanılabilir atıklar, atık ilaçlar ve büyük hacimli atıklar mahalli idarelerin toplama planına uygun olarak biriktirilerek yetkili idareye teslim edilir veya bu atıklar için oluşturulmuş toplama noktalarına, atık getirme merkezlerine ve/veya atık işleme tesislerine teslim edilir.
3. Kullanılacak biriktirme ekipmanlarında, ekipmanın rengi veya ekipman üzerindeki etiketlerde;
Bina ve Yerleşkeler İçin Kriterler
Sıfır Atık Belgesi Başvuru Aşamaları
Kurum, kuruluş, bina ve yerleşkeler sıfır atık sistemini oluşturduktan sonra Entegre Çevre Bilgi Sistemi üzerinden Sıfır Atık Bilgi sistemine gerekli bilgi ve belgelerin girişleri yapılarak temel seviye sıfır atık belgesine başvuruda bulunurlar. Sistem üzerinden yapılacak başvuru adımları aşağıda yer almaktadır;
1.Adım: Entegre çevre bilgi sistemine giriş yapılır ve sıfır atık bilgi sekmesine tıklanır.
2.Adım: Sıfır Atık Bilgi sistemine giriş yaptıktan sonra kurum bilgilerini doldurmanız gerekmektedir. Kurum bilgilerini doldurmadan herhangi bir işlem yapamazsınız ve aşağıda yer alan “Uyarı” ekranı karşınıza çıkar.
3.Adım: Kurum bilgilerini doldurmak için “Kurum Bilgilerim” sekmesinden giriş yapılır ve tesis bilgileri doldurulur. Tesis bilgileri doldurulduktan sonra “Kaydet” butonuna tıklanır ve kayıt işlemleri tamamlanır.
Kurum türü olarak hangi kapsamda yer alıyorsa birisi seçilir. Kurum türü kapsamları aşağıda yer almaktadır:
Yıllık oluşan atık miktarı kısmına; bina ve yerleşkelerden oluşan/oluşabilecek tehlikeli, tehlikesiz, ambalaj ve evsel katı atık miktarlarının toplamını yazabilirsiniz.
Kurum türü “ÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesinde Yer Alan Sanayi Tesisi” seçildiği zaman “sanayici belgesi” seçeneği çıkmaktadır. Sanayi belgesi; Geçerli kapasite raporu bulunan firmalar için, belirli kurum ve kuruluşlara (Gümrük Müdürlükleri, İhale Komisyonları, Fuar İdareleri, Bankalar ve Resmi Kurumlar) ibraz edilmek üzere düzenlenen bir belgedir. Bir diğer anlatımla Kapasite Raporunda yazan ürünlerin üreticisi olduğu anlamına gelen bir belgedir. Sanayici Belgesi ve Sanayi Sicil Belgesi birbirlerinden farklı belgelerdir.
4.Adım: Tesiste sıfır atıktan sorumlu olan kişinin bilgileri sıfır atık bilgi sisteminde “Kurum Bilgileri” başlığı altında yer alan “Sorumlu Personel” kısmından girilir.
5.Adım: Kurum bilgileri ve sorumlu personel bilgilerini girdikten sonra “Faaliyet” başlığı altında yer alan “Yeni Faaliyet” kısmına tıklanır ve faaliyet türleri seçilerek girişler yapılır. Faaliyet türleri seçeneklerinden biri olan “Atık Geçici Depolama Alanı” seçilerek faaliyet detay bilgisi girişleri yapılmaya başlanır. Faaliyet detay bilgisi girildikten sonra “Açıklama” ve “İşlem Tarihi” alanlarının doldurulması gerekir. Bütün bilgiler girildikten sonra “Hesapla ve Kaydet” butonuna tıklanır ve kayıt işlemleri tamamlanır.
Yukarıda bahsedilen bilgi girişleri ve işlemler diğer faaliyet türleri için tekrarlanır.
Faaliyet Türleri
1. Eğitim
2. Toplanan Atık
Sıfır atık yönetmeliği kapsamında bina ve yerleşkelerden oluşan tehlikeli, tehlikesiz ve ambalaj atıkları lisanslı firmaya verildikten sonra veri girişleri sıfır atık bilgi sisteminde “Toplanan Atıklar” kısmından yapılmalıdır. Lisanslı firmalara verilen atıklar için veri girişi yaparken “Teslim Belgesi” olarak tehlikeli atıklar için MOTAT çıktısı, ambalaj ve tehlikesiz atıklar için ise atık alındı makbuzu, fatura vb. belgeler yüklenebilir.
3. Yerleştirilen Ekipman
Bina ve yerleşkelere yerleştirilen ekipmanların türü, miktarı (adet) ve bölme sayıları seçilerek veri girişlerinin yapılması gerekmektedir. Örneğin, bir tesise geri kazanılabilir atıkların bir arada biriktirileceği mavi renkli atık kutusu ve geri dönüşemeyen atıkların biriktirileceği koyu gri renkli atık kutusu ayrı ayrı yerleştirilmiş olsun. Atık kutularına ait görseller aşağıda yer almaktadır;
Sıfır atık bilgi sistemine yerleştirilen ekipmanların girişlerini yaparken ekipman türü olarak “kumbara” seçilir ve biriktirilen atıkların türleri girilir.
6.Adım: Tesis ile ilgili sıfır atık veri girişleri yapıldıktan sonra “Belgelendirme” başlığından giriş yapılarak “Yeni Başvuru” seçeneğine tıklanır ve belgelendirme başvurusu işlemlerine devam edilir. Sıfır atık bilgi sistemine girişler yapıldıktan sonra “Yetkinlik” başlığı altında yer alan kırmızı renkli çarpılar yeşil renkli onaya dönecektir.
Belgelendirme başvurusunun tamamlanabilmesi için 9. ve 10. Maddelerde istenilen bilgilerin yüklenmesi gerekir. Bazı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri, Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamına giren tesislerin Çevre İzin ve/veya Lisans Belgesi, ÇED Görüşü, Endüstriyel Atık Yönetim Planı Onay Yazısı ve Geçici Depolama Alanlarının resimlerini isteyebilir. İstenilen belge ve resimleri pdf formatı haline getirerek 9. veya 10. Maddelerinde yer alan “Dosya Seç” bölümlerinden birine yükleyebilirsiniz.
Gerekli bilgi ve belgeler yüklendikten sonra “Başvuruyu Gönder” seçeneği çıkar ve bu seçeneğe tıklayarak başvuru sürecini tamamlamış olursunuz.
Sıfır atık bilgi sistemine bilgi ve belge girişi yapılmazsa “Başvuruyu Gönder “ seçeneği çıkmaz ve süreci tamamlayamazsınız.
Sıfır atık bilgi sistemine girmiş olduğunuz faaliyet bilgileri “Faaliyet” başlığı altında yer alan “Faaliyet Sorgulama” seçeneğinden giriş yapılarak görebilirsiniz.
7. Adım: Sıfır atıkla ilgili başvuru sürecini tamamladığınız zaman sistem üzerinden bağlı bulunan İlin Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne ulaşacaktır. Başvuru sürecini “Belgelendirme” seçeneğinden giriş yaparak takip edebilirsiniz.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan sıfır atık yönetim sistemi kılavuzlarını ve sıfır atık yönetmeliğini incelemenizde fayda bulunmaktadır. Kılavuzlara ve yönetmeliğe aşağıda yer alan linkten ulaşabilirsiniz.
https://cygm.csb.gov.tr/sifir-atik-yonetim-sistemi-kilavuzlari-yayimlanmistir.-duyuru-410384
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=32659&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
Bina ve yerleşkelerde oluşan/oluşabilecek atık türlerine göre uygun ekipmanların yerleştirilmesi gerekir. Bu ekipmanlar da atık türlerine göre ayrı ayrı veya geri kazanılabilir atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirme yapılabilir. Atıkların biriktirileceği ekipmanların özellikleri aşağıda yer almaktadır;
Kağıt, plastik, cam ve metal gibi geri kazanılabilir atıklar bir arada biriktirilecekse mavi renkli atık kutuları kullanılır.
Sıfır Atık Yönetmeliğinde atıkların biriktirileceği ekipmanlara ilişkin açıklayıcı örnekler bulunmaktadır.
NOT-1: Ekipman renkleri, ekipman bu renkte teşkil edilerek veya ekipmanın üzerine ilgili renkte etiket yapıştırılarak veya giydirme yapılarak da belirtilebilir.
Sıfır Atık Yönetim Sisteminin Kurulması ve Toplama Sistemine İlişkin Esaslar
Sıfır Atık Yönetim Sistemini Kurma Yükümlülüğü
Ortak bir yönetimi olan alışveriş merkezleri, iş merkezleri, terminaller gibi yerlerde tüm bina ve yerleşkeyi kapsayacak şekilde sıfır atık yönetim sistemine geçiş planlaması yapılır. Yapılan planlama doğrultusunda alan içerisindeki tüm kurum, kuruluş ve işletmeleri kapsayacak şekilde yönetimin koordinasyonunda sıfır atık yönetim sistemi kurularak eş zamanlı uygulamaya geçilir. Tüm kurum, kuruluş ve işletmeler bu plana dâhil olmak zorundadır.
Ortak bir yönetimi olmayan, ancak aynı bina veya yerleşke içerisinde bulunan kurum, kuruluş, işletmeler sıfır atık yönetim sisteminin kurulması konusunda ortak hareket edebilirler.
Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması ve Biriktirme Ekipmanlarının Özellikleri
1. Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında; evlerden ya da içerik veya yapısal olarak benzer olan ticari, endüstriyel işletmeler ile kurumlardan kaynaklanan tehlikesiz nitelikteki geri kazanılabilir kağıt, cam, metal, plastik atıklar diğer atıklardan farklı biriktirme ekipmanında biriktirilir ve ayrı olarak toplanır. Kağıt, cam, metal ve plastik atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirilebileceği gibi malzeme cinslerine göre ayrı biriktirme de yapılabilir.
2. Atık pil, bitkisel atık yağ, atık elektrikli ve elektronik eşya ile diğer geri kazanılabilir atıklar, atık ilaçlar ve büyük hacimli atıklar mahalli idarelerin toplama planına uygun olarak biriktirilerek yetkili idareye teslim edilir veya bu atıklar için oluşturulmuş toplama noktalarına, atık getirme merkezlerine ve/veya atık işleme tesislerine teslim edilir.
3. Kullanılacak biriktirme ekipmanlarında, ekipmanın rengi veya ekipman üzerindeki etiketlerde;
- Kâğıt, cam, metal, plastik atıkların birlikte biriktirilmesi durumunda mavi, diğer atıklar için koyu gri renk kullanılır.
- Malzeme türlerine göre ayrı biriktirme yapılması durumunda kâğıt atıklar için mavi, plastik atıklar için sarı, cam atıklar için yeşil, metal atıklar için açık gri renk kullanılır.
- Biyo-bozunur atıkların yoğun oluşum gösterdiği çay ocakları, kafeterya, yemek hazırlama veya yemek servisinin yapıldığı ve benzeri yerlerde, bu atıkların ayrı biriktirilmesi halinde kahverengi renk kullanılır.
- Atık ilaçların toplanması için kullanılacak biriktirme ekipmanları; paslanmaz metal veya yüksek yoğunluklu plastik malzemeden yapılmış, kapaklı, kapakları kilitlenir, yükleme-boşaltma esnasında torbaların hasar görmesine veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan, yüklenmesi kolay, içerisine atık atıldıktan sonra tekrar alınmasına imkan vermeyecek şekilde teşkil edilir ve üzerinde “Atık İlaç” ibaresi bulunur.
Bina ve Yerleşkeler İçin Kriterler
Sıfır Atık Belgesi Başvuru Aşamaları
Kurum, kuruluş, bina ve yerleşkeler sıfır atık sistemini oluşturduktan sonra Entegre Çevre Bilgi Sistemi üzerinden Sıfır Atık Bilgi sistemine gerekli bilgi ve belgelerin girişleri yapılarak temel seviye sıfır atık belgesine başvuruda bulunurlar. Sistem üzerinden yapılacak başvuru adımları aşağıda yer almaktadır;
1.Adım: Entegre çevre bilgi sistemine giriş yapılır ve sıfır atık bilgi sekmesine tıklanır.
2.Adım: Sıfır Atık Bilgi sistemine giriş yaptıktan sonra kurum bilgilerini doldurmanız gerekmektedir. Kurum bilgilerini doldurmadan herhangi bir işlem yapamazsınız ve aşağıda yer alan “Uyarı” ekranı karşınıza çıkar.
3.Adım: Kurum bilgilerini doldurmak için “Kurum Bilgilerim” sekmesinden giriş yapılır ve tesis bilgileri doldurulur. Tesis bilgileri doldurulduktan sonra “Kaydet” butonuna tıklanır ve kayıt işlemleri tamamlanır.
Kurum türü olarak hangi kapsamda yer alıyorsa birisi seçilir. Kurum türü kapsamları aşağıda yer almaktadır:
Yıllık oluşan atık miktarı kısmına; bina ve yerleşkelerden oluşan/oluşabilecek tehlikeli, tehlikesiz, ambalaj ve evsel katı atık miktarlarının toplamını yazabilirsiniz.
Kurum türü “ÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesinde Yer Alan Sanayi Tesisi” seçildiği zaman “sanayici belgesi” seçeneği çıkmaktadır. Sanayi belgesi; Geçerli kapasite raporu bulunan firmalar için, belirli kurum ve kuruluşlara (Gümrük Müdürlükleri, İhale Komisyonları, Fuar İdareleri, Bankalar ve Resmi Kurumlar) ibraz edilmek üzere düzenlenen bir belgedir. Bir diğer anlatımla Kapasite Raporunda yazan ürünlerin üreticisi olduğu anlamına gelen bir belgedir. Sanayici Belgesi ve Sanayi Sicil Belgesi birbirlerinden farklı belgelerdir.
4.Adım: Tesiste sıfır atıktan sorumlu olan kişinin bilgileri sıfır atık bilgi sisteminde “Kurum Bilgileri” başlığı altında yer alan “Sorumlu Personel” kısmından girilir.
5.Adım: Kurum bilgileri ve sorumlu personel bilgilerini girdikten sonra “Faaliyet” başlığı altında yer alan “Yeni Faaliyet” kısmına tıklanır ve faaliyet türleri seçilerek girişler yapılır. Faaliyet türleri seçeneklerinden biri olan “Atık Geçici Depolama Alanı” seçilerek faaliyet detay bilgisi girişleri yapılmaya başlanır. Faaliyet detay bilgisi girildikten sonra “Açıklama” ve “İşlem Tarihi” alanlarının doldurulması gerekir. Bütün bilgiler girildikten sonra “Hesapla ve Kaydet” butonuna tıklanır ve kayıt işlemleri tamamlanır.
Yukarıda bahsedilen bilgi girişleri ve işlemler diğer faaliyet türleri için tekrarlanır.
Faaliyet Türleri
1. Eğitim
2. Toplanan Atık
Sıfır atık yönetmeliği kapsamında bina ve yerleşkelerden oluşan tehlikeli, tehlikesiz ve ambalaj atıkları lisanslı firmaya verildikten sonra veri girişleri sıfır atık bilgi sisteminde “Toplanan Atıklar” kısmından yapılmalıdır. Lisanslı firmalara verilen atıklar için veri girişi yaparken “Teslim Belgesi” olarak tehlikeli atıklar için MOTAT çıktısı, ambalaj ve tehlikesiz atıklar için ise atık alındı makbuzu, fatura vb. belgeler yüklenebilir.
3. Yerleştirilen Ekipman
Bina ve yerleşkelere yerleştirilen ekipmanların türü, miktarı (adet) ve bölme sayıları seçilerek veri girişlerinin yapılması gerekmektedir. Örneğin, bir tesise geri kazanılabilir atıkların bir arada biriktirileceği mavi renkli atık kutusu ve geri dönüşemeyen atıkların biriktirileceği koyu gri renkli atık kutusu ayrı ayrı yerleştirilmiş olsun. Atık kutularına ait görseller aşağıda yer almaktadır;
Sıfır atık bilgi sistemine yerleştirilen ekipmanların girişlerini yaparken ekipman türü olarak “kumbara” seçilir ve biriktirilen atıkların türleri girilir.
6.Adım: Tesis ile ilgili sıfır atık veri girişleri yapıldıktan sonra “Belgelendirme” başlığından giriş yapılarak “Yeni Başvuru” seçeneğine tıklanır ve belgelendirme başvurusu işlemlerine devam edilir. Sıfır atık bilgi sistemine girişler yapıldıktan sonra “Yetkinlik” başlığı altında yer alan kırmızı renkli çarpılar yeşil renkli onaya dönecektir.
Belgelendirme başvurusunun tamamlanabilmesi için 9. ve 10. Maddelerde istenilen bilgilerin yüklenmesi gerekir. Bazı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri, Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamına giren tesislerin Çevre İzin ve/veya Lisans Belgesi, ÇED Görüşü, Endüstriyel Atık Yönetim Planı Onay Yazısı ve Geçici Depolama Alanlarının resimlerini isteyebilir. İstenilen belge ve resimleri pdf formatı haline getirerek 9. veya 10. Maddelerinde yer alan “Dosya Seç” bölümlerinden birine yükleyebilirsiniz.
Gerekli bilgi ve belgeler yüklendikten sonra “Başvuruyu Gönder” seçeneği çıkar ve bu seçeneğe tıklayarak başvuru sürecini tamamlamış olursunuz.
Sıfır atık bilgi sistemine bilgi ve belge girişi yapılmazsa “Başvuruyu Gönder “ seçeneği çıkmaz ve süreci tamamlayamazsınız.
Sıfır atık bilgi sistemine girmiş olduğunuz faaliyet bilgileri “Faaliyet” başlığı altında yer alan “Faaliyet Sorgulama” seçeneğinden giriş yapılarak görebilirsiniz.
7. Adım: Sıfır atıkla ilgili başvuru sürecini tamamladığınız zaman sistem üzerinden bağlı bulunan İlin Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne ulaşacaktır. Başvuru sürecini “Belgelendirme” seçeneğinden giriş yaparak takip edebilirsiniz.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan sıfır atık yönetim sistemi kılavuzlarını ve sıfır atık yönetmeliğini incelemenizde fayda bulunmaktadır. Kılavuzlara ve yönetmeliğe aşağıda yer alan linkten ulaşabilirsiniz.
https://cygm.csb.gov.tr/sifir-atik-yonetim-sistemi-kilavuzlari-yayimlanmistir.-duyuru-410384
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=32659&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
