Çöp toplama ile ilgili kafama takılanlar,

Merhaba Serhan Bey, Daha önce hem ambalaj hemde kentsel çöp toplama işi yapan bir firmada çalıştım. sorularınıza benim karşılaştığım hususları paylaşarak cevap vereyim.

1. Soru: Buna sebep olan karar 696 sayılı K.H.K. yani halk tabiri ile taşeron işçilerin ''sözde'' kadroya alınması mevzusudur. bu durumda personeller belediyenin kendi kurtuğu Kit'lerde kadrolaştı ancak araçlar kiralama ihalesi ile hizmet alımı şeklinde devam etti.

3. soru: Bazı belediyeler yine ambalaj için ayrıca araç ihalesi açıyor. personel ihalesi yapamıyor diye biliyorum. 696 sayılı khk. nedeniyle. ancak ihale yaparken araç bedeli 2000tl ise buraya 5000tl yazılıyor ve personeli sanki atık toplama firması kendi cebinden karşılıyor gibi gösteriyor. bazı belediyeler ise toplu araç kiralama ihalesi yapıyor ambalaj toplayacak araçlar dahil ve personeli kendi karşılıyor. bu belediyeye göre farklılık gösterecektir.

diğer konularda bilgim maalesef bulunmuyor. kolay gelsin.

serhanmadenMerhabalar Serhan Bey, 2012'den beri hem özel sektör hem de kamu tarafında olmak üzere katı atık sektöründe çalışan biri olarak sorularınızı cevaplamak isterim.

- Aralık 2017 tarihinde çıkarılan, kamuoyunda "taşerona kadro" olarak bilinen 696 sayılı KHK ile çöp toplama, park bahçe işleri vb. işleri yapan personeller taşeron firmalardan belediye iktisadi teşekküllerine geçirildi (BİT). Personeli kendi bünyesine alan belediyeler dolayısıyla artık sadece araç kiralama ihalesine çıkmaya başladı. Şu an gelinen noktada da birçok belediyede kendi araçlarını kendileri satın alma yönünde bir eğilim var. Benim şahsi yorumum kısa vadede bu durum işçilere asgari ücret artışlarının gerisinde zam aldıkları için ekonomik anlamda ciddi sıkıntı doğurmuştur, uzun vadede ise belediyeler "toplam maliyet" anlamında zararlı çıkacaklardır.

- 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanununa göre Büyükşehirlerde ilçe belediyeleri atıkları toplamak ve depolama sahasına ya da atık transfer istasyonuna getirmekle yükümlüdür. Büyükşehir belediyeleri ise transfer istasyonlarından atıkları depolama sahasına getirmekle ve deponiye gelen atıkları bertaraf etmekle yükümlüdür. Dolayısıyla büyükşehirlerde çöp toplama ve bertaraf işleri bir arada ihale edilemez. Fakat il belediyelerinde durum farklı, mevzuata göre atıkları hem toplamak hem de bertaraf etmekle yükümlü oldukları için 2886 sayılı devlet ihale kanunu ile hem atıkları toplayıp hem de enerji üretecek tesislerin kurulumuna yönelik ihaleler yapılabilir. Bu uygulamayı yapan birçok il belediyesi mevcut. Bu tip ihalelerde çöp toplama için belediyelerin ödeyeceği ton başına bedel ihalenin şekline göre çok fazla değişkenlik gösterir. Mesela kimi belediyeler ton başına çöp toplama bedelini sabit tutarak elektrik üretiminden verilecek paya göre açık artırma usülü ile (yani kim daha çok yüzde verirse) ihalesini gerçekleştirir, kimi belediyeler ise tam tersi uygulamayı yaparlar. Sonuç olarak liyakatli bir ekip tarafından hazırlanmış sağlam bir şartname de yüklenici para kazanırken belediye de kazançlı çıkacaktır.

- Ambalaj işi için ihale olabilir. Hizmet alımı yapabilir veya kendi bünyesindeki personelle bu işi çözerek araç kiralama ihalesi yapabilir, ama burada topladığı ambalaj atıklarını nereye dökeceği soru işaretidir. Kendi bünyesinde TAT yok ise başka bir lisanslı firmaya dökecektir, fakat son tahlilde mahalle toplamasından gelen ambalaj atıkları TAT tesislerinin çok da istemediği atıklardır, kaliteleri ve ekonomik değerleri düşüktür. Ancak ikili toplama sistemi sağlıklı bir şekilde işletilirse yani malzeme kalitesi artarsa durum değişir, Kısa vadede ülkemiz için bu çok zor. Bir de ambalaj işinin lokomotifi kartondur, eğer marketler, AVM'ler gibi yoğun karton çıkışı olan satış noktaları bu atıklarını belediye sistemine ücretsiz olarak değil de istediği bir lisanslı firmaya ücret karşılığı verebilecekse zaten çok zor işleyen ambalaj toplama sistemi altüst olur. Hem mahalle toplaması dediğimiz kısım rafa kalkar, hem de belediyeler ekonomik olarak bu işten zararlı çıkarlar.

- Bu sistemlerin verimi kağıt üzerinde %10-15 gibi düşünülse de uygulamada ancak %1-2 verimle çalışırlar. Kurum ismi vermeyeyim ama sahadaki gerçek veriler budur. Yani ön ayrıştırma tesisleri komple zarardır. Çöple temas etmiş olan ambalaj atıkları geri dönüşüm firmaları tarafından tercih edilmez. İşin ilginç olan kısmı şu an bakanlık belediyelere yeni çöp döküm alanı yapımına izin vermek için ön ayrıştırma tesisi kurulumunu şart koşmaktadır. Maalesef bu konuda da gerçeklerin çok uzağındayız. Aslolan ikili toplama sisteminin kalitesini yükseltmektir. Fakat bu da belediye yönetimleri tarafından genelde ön planda tutulmaz.

Saygılarımla,

Arkadaşlar belediyeler ambalaj atıklarını marketlerin kendisi istediği lisanslı firmaya satması durumunda;
1-Belediye marketlere baskı yaparak sınırları içerisinde bulunanların atıkların tartılarak belediye lisanslı firmasına satılması yada ücretsiz verilmesi,
2-Marketlerin tamamen sistemden çıkması durumunda (parayla alınamaması dahil) lisanslı firmaların belediye toplama sisteminden sözleşmelerini tek taraflı fesh ederek çıkması,
3-Belediyeler atıkları kendi toplaması durumunda araç ihalesi yapması ve mevcut şu anda yetmeyen personelleriyle işleri yürütmesi,
4-Belediyeler haftanın her günü çöp toplamak yerine 5 gün çöp 2 gün geri dönüşüm toplaması (aynı araç ve personellerle)
5- Bir şekilde toplanan atıkların ayırma tesisinde kalitesi tam bilinmediğinden dolayı (özensiz ayırma yapılacağından) satılmasının güç olacağı yada lisansli firmaların satacağı rakamların çok çok altında satılması,
6- Yada uğraşmadan hepsini çöp sahasına göndermesi
olacak diye düşünüyorum.

Bu işlem ile ilgili bazı belediyeler araç kiralama ihalesi ile araçları kiralıyor. Sonrasında araçların bir kısmını gündüz ambalaj toplamada kalanını atık (çöp) toplamada kullanıyor. Gündüz mesai bitiminden sonra tüm araçlar (ambalaj toplayanlarda dahil) atık (çöp) toplamaya devam ediyor. Tabi ki bu durumda kar edebileceği kısım ambalaj atığı kısmı orada da kendi tesisi ve anlaşmalı lisanslı firmada iyi bir ayıklama yapıldığı takdirde satışlarından elde edebilecektir.

Tabi ki burada herkesin farkında olacağı kısım gece çöp toplayan araç iyi temizlenmeden ambalaj toplamaya başladığında o ambalaj atıklarınında kalitesi düşüyor.

Çöplerden kar edebileceği kısım eğer bölgede toplama ve bertaraf tesisi olup enerjiye dönüşüm sağlanıyor ise belki o durumda kar elde edebilir.