Cevap: risk analizi örnek şablonu
RİSK DEĞERLENDİRMESİNDE REHBER
Yeni ISG anlayışımızın temel taşlarından biri risk değerlendirmesidir. Bu alanda çıkarılmış yönetmeliklerin birçoğunda risk konularının dile getirilmesi, “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği” içerisinde risk ve değerlendirilmesinden 26 kez bahsedilmesi konunun önemini daha iyi ortaya koymaktadır. Bununla birlikte pek çoğumuzun az veya eksik bilgiye sahip olduğumuz bu konuda katkı sağlamak bakımından bu doküman rehber olması bakımından hazırlanmıştır. İşyerlerinde, çalışma ortamı ve şartlarında veya çevrede mevcut olan tehlikeleri sistematik yöntemlerle belirleyerek, riskleri ortaya çıkarmak ve kontrol edebilmek için yapılan çalışmaların bütünü olarak tanımladığımız ve uygulanması yasal bir zorunluluk olan risk değerlendirme ile ilgili birçok yeni tanım karşımıza çıkmıştır. Bunlar; Tehlike: Çalışma ortam ve şartlarında mevcut olan yada dışarıdan gelebilecek kapsamı belirlenmemiş, maruz kalacak çalışanlara, işyerine ve çevreye; Bir zarar, hasar veya yaralanma oluşturabilme potansiyeli bulunan kaynak durum, Risk: Tehlikeli durumun meydana gelme ihtimali ile gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkaracağı zarar, hasar veya yaralanmanın şiddetinin bileşkesi, Kabul edilebilir risk: Kanuni zorluklar ile işletmenin kendi “İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası” dikkate alındığında, kabul edebilecek düzeye indirilmiş risk, Risk insanlar tarafından farklı algılandığından bir ekip ile ve sistematik yapılması sağlıklı sonuç almak bakımından önemlidir. İşyerinde, daha önce hiç risk değerlendirmesi yapılmamış olması veya çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek aşağıda belirtilen değişikliklerin olması durumunda, risk değerlendirmesi yapılması gereklidir: a) Yeni bir makine veya ekipman alınması, b) Yeni tekniklerin geliştirilmesi, c) İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması, d) Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretim sürecine girmesi, e) Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması, f) İş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi,
g) İş kazası veya meslek hastalığı ile sonuçlanmasa bile yangın, parlama veya patlama gibi işyerindeki iş sağlığı ve güvenliğini ciddi şekilde etkileyen olayların ortaya çıkması.
Tehlike ve riskleri ortadan kaldırmamız veya kabul edilebilir seviyelere indirmemiz, kontrol altına almamız, bundan daha öte yönetebilmemiz için, tehlike ve risklerin; Nelerden ve nerelerden kaynaklandığını iyi bilmemiz gerekmektedir. Bunun için şu sorulara cevap aramamız gerekmektedir.
• İş yerindeki mevcut riskler nelerdir?
• Nerelerden kaynaklanmaktadır?
• Kimleri etkilemektedirler?
• Kabul edilir risk sınırları içerisinde midir?
Bir dış firmaya yapılacak uygulamalarda işyeri ve gerekli dokümanlar titizlikle incelenmelidir. Risk değerlendirme ekibi oluşturulup eğitimleri tamamlandıktan sonra aşağıdaki metodlar uygulanmalıdır. a) Planlama: Risk değerlendirmesi çalışmaları, mevcut mevzuat ve işyeri şartları göz önüne alınarak planlama yapılır. b) İşyerinde Yürütülen Çalışmaların Sınıflandırılması: İşyerinde yürütülmekte olan veya yürütülecek olan faaliyetler özelliklerine göre sınıflandırılır. Sınıflandırmada, işyerinin içinde ve dışında yürütülen işler, üretim veya hizmet sürecinin aşamaları, planlı ve plan dışı çalışmalar, çalışanların iş tanımları gibi unsurlardan da yararlanılabilir. c) Bilgi ve Veri Toplama Bilgi ve veri toplamada, işyerinde yürütülen işler, bu işlerin süresi ve sıklığı, işin yürütüldüğü yer, işin kim veya kimler tarafından yürütüldüğü, yürütülen işten etkilenebilecek olanlar, alınmış olan eğitimler, işin yürütümü için ön izin gerekip gerekmediği, işin yürütümü sırasında kullanılacak makina ve ekipman, bu makina ve ekipmanların kullanım talimatları, kaldırılacak veya taşınacak malzemelerle bunların özellikleri, kullanılan kimyasallar ve özellikleri, mevcut korunma önlemleri, daha önce meydana gelmiş olan kaza veya meslek hastalıkları gibi unsurlar dikkate alınır. Risk değerlendirme faaliyetlerinde aşağıdaki adımlar uygulanır. 1:Adım: Tehlike kaynaklarının belirlenmesi: Tehlikelerin belirlenmesinde, aşağıda belirtilen hususlarda hazırlanmış soru çek-listi kullanılarak tehlike bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır. a. Fiziksel Tehlikeler: b. Kimyasal Tehlikeler: c. Elektrikle Çalışma İle Meydana Gelen Tehlikeler: d. Mekanik Tehlikeler: e. Tehlikeli Yöntem ve İşlemler: f. İşyeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler: g. İş Makinelerinden Kaynaklanan Tehlikeler: 2.Adım: Risk değerlendirme Belirtilen konularda tesit edilen tehlikelerden kimlerin ve ne şekilde etkilenebileceği uygun matris kullanılarak gerçekleştirilmelidir. En yaygın kullanılan matrislerden biri 5x5 matrisidir. Bu matriste tehlikenin oluşma ihtimali ve gerçekleşme durumunda vereceği zarar derecesi 5 puan üzerinden değerlendirilir. 3.Adım: Kontrol tedbirlerin karar verme Risk değerlendirmesinde, belirlenen risklerin ağırlık oranları hesaplanarak derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir. 4.Adım: Kontrol tedbirlerinin uygulanması İşyerindeki riskleri kontrol altına alma yöntemleri, önceliğin derecesine göre ve en öncelikli olandan daha az öncelikli olana doğru sıralanmak üzere aşağıdaki gibi olmalıdır: a) Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak, b) Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmek, c) Toplu koruma önlemlerini, kişisel korunma önlemlerine tercih etmek, d) Mühendislik önlemlerini uygulamak, e) Ergonomik yaklaşımlardan yararlanmak. 4.Adım: İzleme ve tekrar etme Bu adımda İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonrasında uygulamaya alınan kontrol tedbirlerinin etkinlikleri izlenir ve tekrar gözden geçirilir. Gözden geçirmede aşağıdaki sorular cevaplandırılmalıdır. • Kontrol tedbirleri planlandığı gibi gerçekleştirilmiş mi? • Kontrol tedbirleri uygulanmış mı ve yerinde tedbirler mi? • Seçilen yöntem çalışıyor mu? • Değerlendirilen risklere ait maruziyet ortadan kalkmış mı? • Riskler “Kabul edilebilir risk seviyesine” indirilmiş mi? Risk değerlendirmesinin, işveren tarafından, işyerinde istihdam edilen ve yeterlik belgesi bulunan iş güvenliği ile görevli mühendisler ile işyeri hekimliği sertifikasına sahip olan iş sağlığı ile görevli işyeri hekimlerine, bunların bulunmaması durumunda ise, dışarıdan hizmet veren uzman kişi veya kuruluşlara yaptırılması gerektiği İş Sağlığı ve Güvenli Yönetmeliğinin 5.maddesinde belirtilmiştir.