Serbest klor analiz yöntemi [iski]

1.0. AMAÇ VE KAPSAM
Bu belge 959 demirbaş nolu dozimat ile SKKM laboratuvarında su örneklerinde serbest klor tayin yöntemini açıklamaktadır.

2.0. YÖNTEM
2.1. YÖNTEMİN ESASI VE PRENSİBİ
DPD ve FAS titrimetrik metodu; N, N- dietil- P- fenilindiamin (DPD), demir alüminyum sülfat (FAS) ile titrimetri prosüdürü içinde kullanılan bir indikatör olup serbest klor veya toplam klor tayinlerinde kullanılmaktadır.

2.2. KAYNAK
Standard Methods for the Examination of Water and Waste Water 21st Edition (2005) Sec.4-65 4500-Cl-FDPD FERROUS TITRIMETRIC METHOD

2.3. UYARILAR

• Hassas sonuçlar için pH kontrolü gereklidir. İlk olarak pH= 6.2-6.5 arasında oluşan kırmızı renk renksiz hale gelinceye kadar titrasyona devam edilmelidir.
• Çok düşük pH’larda serbest klor içinde monokloramin bulunmaktadır ve daha sonra monokloamin dikloramine dönüşmektedir.
• Çok yüksek pH değerleri ise çözünmüş oksijenin oluşmasına neden olmaktadır.
• Su içeresinde bakır girişimi (10 mg cu/L) önlemek için EDTA maddesi kullanılır.
• EDTA DPD indikatörünün stabilitesini artırır ve eser miktardaki metal kataliz reaksiyonları önlemekle beraber çözünmüş oksijenden kaynaklanacak girişimleride engellemektedir.
• Serbest klor ölçümlerinde bağlı klor girişimlerini engellemek için tioasetamid ilave edilmektedir.
• Sularda girişim yapan en onemli maddelerden birisi oksitlenmiş mangenezdir. Böyle bir girişimin varlığını göstermek için , 5m L tampon çözeltisi ve 0,5 mL sodyum arasenit veya alternatif olarak %0.25 tioasitamid çözeltisinden 0,5 mL 100 mL’lik numuneye eklenir ve karıştırılır. Daha sonra 5 mL DPD indikatör çözeltisi eklenerek FAS ile çözelti rengi kırmızıdan renksiz duruma dönüceye kadar titrasyon yapılır .Bulunan değer deneyin yapılışı bölümünde normal prosedüre göre hesaplanan serbest klor miktarından çıkarıldıktan sonra numunenin gerçek serbest klor değeri bulunmuş olur.
• Konsantrasyonu 2 mg/L ‘den fazla olan kromat iyonu serbest klor analizlerinde girişime neden olmaktadır. Bu girişimi önlemek için 100mL'lik numuneye 0.2 g baryum klorür eklenerek numunede çözünmüş halde bulunan kromat iyonlarının çökelmesi sağlanır.
• Konsantrasyonu >500 mg/L ‘den fazla olan sülfat iyonu serbest klor analizlerinde girişime neden olmaktadır. Bu girişimi önlemek için 100mL'lik numuneye 0.4 g baryum klorür eklenerek numunede çözünmüş halde bulunan kromat iyonlarının çökelmesi sağlanır.
• Klorlu su numunesinde bromür konsantrasyonu fazla ise bromürün klorla oksidasyonu sonucunda
• ortamda yüksek miktarda HOBr – (hipobromin) iyonu meydana gelir. HOBr – iyonundan kaynaklanan girişimi önlemek için 100 mL ‘lik hazırlanan ikinci numuneye DPD ve fosfat tampon çözeltileri eklemeden önce stok glisin çözeltisinden 1 mL eklenir. Daha sonra çözelti renksiz hale gelinceye kadar FAS ile titrasyon yapılır. Böylece glisin, ortamda aktif halde bulunan serbest kloru reaktif olmayan formlarına dönüştürür ve ortamda bakiye olarak HOBr – kalır. Bulunan değer normal prosedüre göre hesaplanan serbest klor miktarından çıkarıldıktan sonra numunenin gerçek serbest klor değeri bulunmuş olur.

2.4. KULLANILAN REAKTİFLER VE HAZIRLANIŞI

• Fosfat tampon çözeltisi:24 g katı Na2HPO4 ve 46 g katı KH2PO4 distile suda çözülür. Daha sonra 100mL 800 mg EDTA içeren distile suyla birleştirilir.1000 mL saf suda çözülür ve 20 mg HgCl2 eklenir.
• Stok Klor çözeltisi: 25 mL safsu içine 1mL sodyumhipoklorit (NaOCl) çözeltisi, 2,5 mL asetikasit ve yaklaşık 1gr katı KI (potasyum iyodür) koyularak 0,1N sodyum tiosülfat çözeltisiyle renk, saman rengi olana kadar titre edilir. Daha sonra nişasta çözeltisinden birkaç damla damlatıldığı zaman çözelti rengi lacivert bir renk alır.Çözelti tekrar, 0,1N sodyum tiosülfat çözeltisiyle renksiz oluncaya kadar titre edilir. Stok sodyumhipoklorit çözeltisinin konsantrasyonu mg Cl2/ mL= N*35,45* mL sarfiyat /mL ilave edilen Stok sodyumhipoklorit . Burada N; sodyum tiosülfat çözeltisinin normalitesidir. (N=0,1N) Hazırlanan stok klor çözeltisinden 5 mg/Ml klor dozlama çözeltisi konsantrasyonu şu şekilde hesaplanır: 1250/stok klor konsantrasyonu( mg Cl2/Ml). Bu hesaptan bulunan mL olarak sodyumhipoklorit (NaOCl) sarfiyatı 250 mL’lik balon şişeye safsu ile seyreltilerek koyulur ve böylece 5 mg/ Ml ‘lik stok klor dozlama çözeltisi hazırlanmış olur.
• DPD indikatör çözeltisi:200 mg EDTA ve 8 mL 1+3 H2SO4 içeren distile suya 1,1 g katı DPD sülfat veya 1,5g DPD sülfat pentahidrat veya 1g DPD oksalat atılarak çözülür ve 1000 mL ye tamamlanır. Hazırlanan çözelti kahverengi şişelerde saklanır.Periodik olarak çözelti kontrol edilir.Eğer 515 nm de ki absorbans değeri 0,002 1/cm değerini aşarsa çözelti iptal edilir.
• Standart FAS Titrantı:1 ml 1+3 H2SO4 içeren distile su içine 1,106 g Fe(NH4)2(SO4)2 6H2O çözülür ve kaynatılmış – soğutulmuş distile suyla 1000 mL ye tamamlanır.Bu çözelti yaklaşık bir ay kullanılır. FAS standart çözeltisinin kontrolü potasyum dikromat çözeltisi kullanılarak yapılır. Bunun için 1+5H2SO4 , 5mL H3PO4 ve 2 mL %0.1’lik baryum difenilaminsülfonat indikatörü 100 mL FAS içeren numuneye eklenir ve çözelti rengi menekşe rengine dönüşünceye kadar potasyum dikromat ile titre edilir.
• K2Cr2O7 çözeltisi:1000 mL distile suda 0,691 g potasyum bikromat olması gerekir
• Baryumfenilaminosülfonat: 0,1 g alınarak 1000 mL distile suda çözülür.
• Sodyumarsenit: 1 L distile suda 5 g NaAsO2 çözülür
• Tioasetamid çözeltisi: 250 mg tioasetamid 100 mL distile suda çözülür
• Glisin çözeltisi: 20 g glisin 100mL distile suda çözülür.

2.5. KULANILAN CİHAZLARIN LİSTESİ

• otomatik karıştırıcı
• genel lab. aletleri

2.6. NUMUNE HAZIRLAMA
Numuneler bekletilmeden hazırlanıp çalışılmalıdır.5 mL DPD çözeltisi ve5 mL fosfat tampon çözeltisi
numune şişesine klorlu numuneden önce eklenmelidir.

2.7. DENEYİN YAPILIŞI

• 100 ml numune titrasyon şişesine yerleştirilir,5 ml’lik tampon çözeltisi ve DPD çözeltisi ilave edilerek karıştırılır.
• Renk kırmızıdan renksiz oluncaya kadar FAS ile titre edilir. Ve rengin tam dönüm noktasında sarfedilen miktar okunur.(A)

2.8. HESAPLAMA
100 ml numune için,1,00 ml standart FAS titrantı=1 mg Cl2 / L

2.9. KALİTE KONTROL
Her hafta standart stok klor dozlama (5mg/mL )çözeltisinden 1mg /L alınıp okutularak kalite kontrol yapılır.

2.10. SONUÇLARIN KABUL KRİTERLERİ VE DENEY TEKRARLAMA KOŞULLARI
Sonuçların standart değerlere uygunluk göstermemesi durumunda deney tekrarlanır.

2.11. BELİRSİZLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• Referans malzemeden gelen belirsizlik
• Hacimsel işlemlerden gelen belirsizlik
• Tekrarlanabilirlikten Kaynaklanan Belirsizlik

3.0. ÇALIŞMA ORTAMI ŞARTLARI VE ALTYAPI
Analizde kullanılacak cihazlar 220Volt elektrik enerjisine bağlanmalı, elektrik kesintilerinden cihazın zarar görmemesi için UPS(kesintisiz güç kaynağı) olmalı , cihaz çalışma masası üzerinde olmalıdır.

4.0. KAYIT KONTROL
Analiz sırasında ortaya çıkan sayısal veriler analiz sorumlusu tarafından analiz defterinde ve laboratuar kayıt defterinde kayıt altına alınır ve muhafaza edilir.

5.0. DAĞITIM
Bu belge tüm SKKM personeline elektronik ortamda erişilebilen ″SKKM 17025″ klasörü altında sunulur.
Elektronik ortamda ulaşılamayan durumlarda kağıt kopya olarak dağıtılır.

6.0. GÜNCELLEŞTİRME
6.1. PROSEDÜR’ÜN GÜNCELLEME DURUMU


7.0. İLGİLİ BELGELER, KAYNAK VE EKLER
Laboratuar Analiz Kayıt Defteri
Standard Methods for the Examination of Water and Waste Water 21st Edition (2005)